موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی گفت: که اکوسیستم موفقیت جوانان در ایران دچار بحران است.

به گزارش روابط عمومی موسسه سید هادی مرجائی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، طراحی و ایجاد اکوسیستم موفقیت در دانشگاه‌ها و جامعه را برای اشتغال پذیری جوانان ضروری دانست و اظهار کرد: دانشگاه‌ها جوان ۱۸ ساله را تحویل می‌گیرند و پس از گذراندن یک دوره تحصیلی، ۲۲ تا ۲۳ ساله تحویل جامعه می‌دهند. در اکثر جوامع رشد یافته از جمله هند ۸۵ درصد جوانان پس از گذراندن یک دوره تحصیلی شاغل شده و زندگی‌شان را شروع می‌کنند؛ اما در ایران اکوسیستم موفقیت جوانان با وجود نهادهای آموزشی متعدد، آیین‌نامه‌ها، مدارج مختلف تحصیلی، منابع سرشار و ثروت و نظام‌های اقتصادی و اداری  دچار بحران است. آمارهای ۵ سال گذشته نشان می دهد حدود ۶۲ درصد دانش آموختگان دوره های کاردانی و ۵۶ درصد دانش آموختگان دوره کارشناسی دانشگاه های ایران نتوانسته اند به صورت رسمی شاغل شوند. 

برنامه وزارت علوم برای استفاده از هوش مصنوعی در آموزش

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی با اشاره به این که نظام آموزشی و نظام تولیدی و کسب و کار هر دو در ایجاد، پایداری و حفظ اکوسیستم موفقیت جوانان ضعیف عمل می‌کنند، افزود: به همین دلیل سرزمین ما بیشتر مهاجر فرصت شده است. جوانان ما همانند قوهای سرگردان مهاجر اگر آب و هوای مناسب و غذای کافی و نهایتا کاشانه‌ای برای شروع زندگی پیدا نکنند، دست به مهاجرت می‌زنند و تا زمانی که آن تالاب اکوسیستم زندگی بخشی نداشته باشد، بدان برنمی‌گردند.

وی تاکید کرد: منظور از اکوسیستم موفقیت این است که یک دانشجو یا جوان در دوره تحصیلی دانشگاهی از یک سو از مهارت‌ها و حمایت‌های همه جانبه نظام آموزشی برای ورود به کار برخوردار باشد و از سوی دیگر بخش‌های مختلف صنعتی و خدماتی جامعه بسترهای شغلی متناسب با تخصص‌ها را برای شروع فعالیت اقتصادی و شاغل شدن و گستراندن سفره زندگی جوانان فراهم کند. پایداری اکوسیستم موفقیت به سادگی حاصل نمی‌شود و مرهون سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی هوشمندانه در نهادهای آموزشی و بسترهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است و رسیدن به این دستآورد پیچیده نیازمند بکارگیری سیاست‌گذاران، دولتمردان و مدیران متخصص و توانمند و دارای تجربیات بین‌المللی است.
 

نظام آموزشی در حفظ اکوسیستم موفقیت جوانان ضعیف عمل می‌کنند

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی با اشاره به این که در اکوسیستم موفقیت بنا بر این است که افراد در یک رشته درس بخوانند و سپس وارد شغل شوند و به ارتقا سطح زندگی خود، خانواده و جامعه شان فکر کنند، گفت: در حالی که در جامعه ما افراد در سراب تشکیل زندگی فقط مدرک تحصیلی نصیبشان می شود. البته از طرفی هم در اکوسیستم‌های معیوب که الان ما با آن درگیر هستیم وظیفه رسانه‌ها این است که جامعه را آگاه کنند. باید به جوانان گفت که به دنبال مدرک رفتن، تله است، این روزها همه دکتر و مهندس شده‌اند؛ اما هیچ کاری هم ازدستشان برنمی‌آید. نه تنها کشور برای این تعداد دکتر و مهندس، شغل ندارد، بلکه اغلب این افراد هم واقعا دکتر و مهندس نیستند.

مرجائی با ذکر مثالی یادآور شد: متاسفانه بسیارند افرادی که در آستانه چهل سالگی وقتی از آن‌ها می‌پرسیم مشغول چه کاری هستید؟! می‌گوید دکتری می‌خوانم. این فرد چه زمانی می‌خواهد زندگی کند، خانواده تشکیل دهد و بچه‌دار شود؟! این افراد زندگی خود را می‌بازند.

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی با تصریح بر این که توسعه لجام گسیخته آموزش عالی باید مهار شده و در عوض سختگیر و باکیفیت شود، گفت: به طوری که هر کسی از عهده دکتری گرفتن برنیاید و فقط نخبگان بتوانند دکتری بخوانند. قبلا مردم فکر می‌کردند که راه خوشبختی فرزندان‌شان از دانشگاه و درس خواندن می‌گذرد؛ اما به تدریج دیدند که فرزندانشان فارغ‌التحصیل می‌شوند در حالی که نه می‌توانند شغل پیدا کنند نه ازدواج کنند. پدیده صندلی خالی دانشگاه‌ها به دلیل سرعقل آمدن نظام خانواده و جوانان ایرانی است.

وی خاطرنشان کرد: جامعه ایرانی شتابزده و غیرواقع بینانه وارد عرصه‌هایی از توسعه شد که عمر تعداد زیادی از جوانان را در مسیر کسب مدرک تلف کرد. گرفتن مدرک کارشناسی ارشد و دکتری در برخی موارد، سطح توقع افراد را به صورت کاذب بالا می‌‎برد. در نهایت هم افرادی که به صورت بی‌رویه تحصیلات تکمیلی می‌خوانند، برای سیستم مشکل ایجاد می‌کنند. در خارج از کشور فقط افراد نخبه که امکان تدریس در دانشگاه را دارند وارد دوره‌های دکتری می‌شوند. این افراد سختکوش و بسیار علاقمند هستند و در حوزه‌های دانشی به مرحله دانشمندی می‌رسند؛ اما متاسفانه در نظام آموزش عالی ایران برای ۱۵۰ هزار نفر دانشجوی دکتری و ۵۸۸ هزار دانشجوی کارشناسی ارشد نه فرصت دستیاری آموزشی و نه ظرفیت دستیاری پژوهشی و نه ظرفیت کار وجود ندارد و اینها هم واقعا نخبه و دانشمند نیستند! نه نظام آموزش عالی ظرفیت درونی و سازمانی برای پرورش این تعداد دانشجو را دارد و نه بسترهای اقتصادی و خدماتی جامعه برای اشتغال این دانش‌آموختگان فرصت شغلی دارند. این صورت مساله معیوب بودن اکوسیستم موفقیت در نظام حکمرانی ایران است!

مرجائی با تاکید بر این که جامعه با تب و تابی برای مدرک گرفتن در دوره‌ای روبرو شد چون تعریف درستی از اکوسیستم موفقیت وجود نداشت، افزود: هم‌اکنون مدرک گرفتن شکلی از گذران زندگی برای افراد شده است که بیشتر حالت استیصال دارد. همه نمی‌توانند دکتر یا پزشک باشند. پزشکانی وجود دارند که از فرط بیکاری افسرده‌اند حتی خودکشی می کنند و یا در مشاغل غیرمرتبط مشغول به کار شده‌اند.

اکوسیستم موفقیتی که ۶۰ درصد فارغ‌التحصیلانش بعد از یک دوره تحصیلی نتوانند شاغل شوند، معیوب است

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی گفت: اگر شهری چهار اتوبوس برای حمل و نقل نیاز داشته باشد؛ اما ۴۰۰ نفر راننده اتوبوس تربیت کند، ۳۹۶ نفر راننده بیکار تربیت کرده است. مسئولیت رسانه این است که واقعیت را به جوانان و خانواده‌ها بگوید و مانع تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر احساس شوند. هر چند آموزش افراد علاقمند و نخبه و مهارت افزایی هرگز نباید متوقف شود. نظام آموزشی که حدود ۶۰ درصد فارغ‌التحصیلانش بعد از یک دوره تحصیلات مهارت آموزی و دانشگاهی نتوانند شاغل شوند، در اکوسیستم معیوب موفقیت قرار گرفته است و آن دانشگاه و بستر و اکوسیستم اقتصادی و نظام اجتماعی محاط بر آن، حالت بحرانی دارد.

وی تاکید کرد: باید از مدیران نخبه و افراد هوشمند و شایسته برای باز کردن گره و اندیشیدن راه چاره کمک گرفت. این درحالی است که گذشته از اینکه مدیریت بخش اداری و سیاسی و اقتصادی جامعه ایرانی بر اساس شایسته سالاری انتخاب نمی‌شوند، حتی مدیران دانشگاهی در ایران نیز بر اساس رشته تخصصی خود پست‌های سازمانی را اشغال نمی‌کنند. دانشمندان رشته مکانیک و شیمی و مهندسی و رشته‌های مختلف به صورت دوره‌ای در دانشگاه‌ها پست‌های مدیریتی ریاست دانشگاه و معاون آموزشی و معاون اداری مالی و معاون پژوهشی را اشغال می‌کنند. واضح است که این افراد نمی‌توانند پایداری اکوسیستم موفقیت و یادگیری و یاددهی که امر تخصصی علوم تربیتی است را حفظ کنند و محیط آموزشی مناسبی را طراحی و مدیریت کنند و چه بسا این مدیران غیر متخصص اکوسیستم موفقیت را معیوب هم می‌کنند.

مرجائی با بیان این که مطالعات تطبیقی ما در کشورهای مختلف نشان می‌دهد تلاش‌های هوشمندانه‌ای از سوی سیاست‌گذاران برای پایداری و مدیریت علمی اکوسیستم کارافرینی و کسب و کار از یک سو و اکوسیستم یاددهی و یادگیری و موفقیت جوانان در نظام آموزش عالی از سوی دیگر صورت می‌پذیرد، گفت: برای مثال در هند امتحان سختی برای ورود به دوره‌های دکتری دانشگاه‌ها می‌گیرند به نام آزمون ملی صلاحیت (National Eligibility Test-NET) که اگر کسی بخواهد پست دولتی در حد شهردار و مدیرکل و فرمانداری بگیرد، باید از این امتحان نت موفق عبور کند. افراد شایسته در این شیوه شناسایی و وارد نظام‌های اداری و سمت‌های مدیریتی می‌شوند و از طریق سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی هوشمندانه در عرصه بین المللی و پایداری اکوسیستم کسب و کار و سامان‌دهی بخش‌های اقتصادی و نظام‌های آموزشی می‌توانند اکوسیستم موفقیت را برای جوانانشان پایدار نگه دارند.